Zapraszam na kolejny zestaw aktualności surowcowych!
nie chcesz czytać?
kliknij by przejść od razu do odcinka programu Surowcowe info
Słowniczek
- pp – punkt procentowy
- b/z – bez zmian
- t/t – zmiana wartości względem poprzedniego tygodnia
- m/m – zmiana wartości względem poprzedniego miesiąca
- q/q – zmiana wartości względem poprzedniego kwartału
- r/r – zmiana wartości względem poprzedniego roku
- s/s – zmiana wartości względem poprzedniego sezonu (w przypadku surowców mających sezon na przełomie roku kalendarzowego)
W dzisiejszych aktualnościach:
- ogólne informacje
- kawa
- kakao
- sok pomarańczowy
- pszenica
- kukurydza
- soja
- energia elektryczna
- ropa naftowa
- gaz ziemny
- złoto
- platyna i pallad
- miedź
- pozostałe metale przemysłowe
- stany magazynowe metali przemysłowych
- program Surowcowe info
Ogólne informacje
- 5 listopada 2024 w USA będą mieć miejsce 60. wybory prezydenckie. „Naprawdę wygląda na to, że rynek oscyluje w oczekiwaniu na odpowiedź na niektóre z tych pytań dotyczących Izraela, wojny i wyborów. Wybory powodują niepewność na wielu rynkach, a ludzie trochę się wycofują, niegotowi do podejmowania dużych zobowiązań z powodu potencjalnych skoków, zmienności i niepewności” — powiedział Phil Flynn, starszy analityk w Price Futures Group. „Geopolityka jest wiodącą siłą, którą widzimy dzisiaj, w przeciwnym razie po prostu czekamy, co się stanie z wyborami (w USA) i w jakim kierunku popchną one rynki” — powiedział Tim Snyder, główny ekonomista w Matador Economics.
- Produkcja zboża w Chinach ma osiągnąć w tym roku rekordowy poziom 700 milionów ton, Ministerstwo Rolnictwa i Spraw Wsi. Przewidywany kamień milowy zbiorów następuje po dziewięciu kolejnych latach utrzymywania produkcji zboża powyżej 650 milionów ton. Zbiory letniego zboża i wczesnego ryżu zostały już zakończone, a produkcja letniego zboża wyniosła łącznie 149,78 miliona ton, co stanowi wzrost o około 3,63 miliona ton w porównaniu z ubiegłym rokiem, a produkcja wczesnego ryżu pozostała stabilna na poziomie około 28,2 miliona ton. Zbiory jesiennego zboża są również w toku. Do 24 października zebrano około 82,5 procent jesiennych upraw, co oznacza rekordowe zbiory w tym roku, zauważyło ministerstwo.
- Chcesz uzyskać konto fundowane w firmie proptradingowej Fintokei o wartości nawet $400 000? Skorzystaj z linku i odbierz 10% zniżki na wyzwanie!
- Obecnie istnieje możliwość wspierania moich działań poprzez opcję „wsparcia kanału” na YouTube lub możesz „postawić mi kawę” poprzez tą stronę. Poniedziałkowe programy będą dostępne tylko dla wspierających kanał – dla pozostałych widzów będą udostępnione 24-36 godzin po premierze!
Kawa
- Jednak handlowcy zauważyli, że opady deszczu w październiku w Wietnamie spadły poniżej średniej, co jest dalekie od ideału dla rozwoju upraw. Tymczasem zbiory są opóźnione, powiedzieli, powołując się na nowe odmiany kawy, które dojrzewają później.
- Zapasy kawy w magazynach ICE spadły (-6,4k t/t), w poprzednim sezonie spadły (-21,6k t/t). Zapasy są w tym sezonie wyższe o +105,6% s/s. Na ocenę jakości oczekuje 118,44 tysięcy worków (+29,1k t/t).
Kakao
- Sygnały techniczne sugerują, że kontrakt może spaść dalej do 6250 USD/tonę, według analityka Thomson Reuters Wang Tao.
- Po ulewnych deszczach w większości Wybrzeża Kości Słoniowej, eksporterzy zaczynają obniżać swoje prognozy produkcji dla głównego zbioru kakao z powodu wysokiej śmiertelności kwiatów i cherelle po październikowych liczeniach
- Zapasy kakao w magazynach ICE spadły czternasty tydzień z rzędu (-109,6k t/t), w poprzednim sezonie spadły (-65,2k t/t). Zapasy są w tym sezonie o -61,26% s/s niższe.
Sok pomarańczowy
- Zapasy soku pomarańczowego w magazynach ICE:
Pszenica
- „Rosyjskie ceny pszenicy wykazują dziś łagodniejszy ton, a więcej ofert jest widocznych poniżej nieoficjalnej minimalnej ceny eksportowej i jest tańszych niż w UE. Kupujący opierają się rosyjskiej cenie minimalnej i oczekują poziomu około 230 USD za dostawy z października/listopada w tym tygodniu” — powiedział jeden z niemieckich traderów.
- „Myślę, że francuskie i europejskie ceny pszenicy próbują generować eksport. Jesteśmy tak daleko w tyle, że wkrótce musimy eksportować więcej” — powiedział analityk Argus Maxence Devillers.
- Konkurencyjne ceny pszenicy wygenerowały około 285 000 ton dostaw pszenicy z Ukrainy do Hiszpanii w okresie od 1 do 23 października.
- Argentyński eksport pszenicy może osiągnąć 13,3 miliona ton w sezonie 2024/25, co oznaczałoby drugi najwyższy rok w historii, podała giełda zbożowa Rosario.
Kukurydza
- W tygodniu zakończonym 17 października sprzedaż eksportowa kukurydzy ze Stanów Zjednoczonych wyniosła aż 4,18 miliona ton metrycznych, nieznacznie przewyższając wszystkie szacunki handlowe. W ciągu ostatnich kilku dekad tylko cztery inne tygodnie charakteryzowały się większymi sumami, wszystkie na początku 2021 roku. Wszystkie te cztery tygodnie charakteryzowały się sprzedażą do Chin znacznie przekraczającą 3 miliony ton, chociaż wolumen z zeszłego tygodnia obejmował zaledwie 10 000 ton do Chin, co stanowiło ułamek ładunku. Zasadniczo Chiny nie wzięły jeszcze jawnego udziału w rynku kukurydzy w USA w latach 2024–2025. Chiny zaimportowały w tym sezonie prawie 30 milionów ton kukurydzy, chociaż szacunki na lata 2024–2025 wahają się od 13 do 19 milionów ton. Ponadto Brazylia rozpoczęła handel kukurydzą z Chinami dwa lata temu, znacznie ograniczając możliwości USA. Sprzedaż eksportowa kukurydzy z USA do nieznanych miejsc docelowych gwałtownie wzrosła w ciągu ostatnich dwóch tygodni, co wywołało spekulacje, że Chiny mogą kupować pod radarem. Nieznana sprzedaż kukurydzy osiągnęła rekordowe maksima w latach 2020–2021, kiedy Chiny były bardzo aktywne na rynku amerykańskim. Nie można wykluczyć chińskiej teorii zakupu, ale nieznane rezerwacje były obfite w innych latach, w których Chiny nie były czynnikiem. Dotyczy to lat 2016-17 i 2017-18, które były dobrymi latami dla eksportu kukurydzy ze Stanów Zjednoczonych. Dlatego na razie bezpieczniej jest założyć, że duża nieznana sprzedaż po prostu sygnalizuje obfity sezon, który ma nadejść, potencjalnie obejmując większe niż zwykle zainteresowanie ze strony graczy niekonwencjonalnych. Sprzedaż kukurydzy w zeszłym tygodniu w dużej mierze opierała się na pojedynczej alokacji 1,6 miliona ton do Meksyku, podzielonej między lata 2024-25 i 2025-26. Jednak porównywalnie duża sprzedaż do Meksyku jest zazwyczaj obserwowana co roku w tym czasie, więc sprzedaż meksykańska nie wyjaśnia w pełni tygodniowej anomalii. Meksyk ma około 10 milionów ton kukurydzy amerykańskiej zarezerwowanej na lata 2024-25, co jest z pewnością rekordem dla tej daty. Ale dla zdrowia programu eksportowego USA ważne jest, aby nie wszystko zależało od jego głównego klienta kukurydzy.
Soja
- Francuski gigant mleczarski Danone przestał sprowadzać soję z Brazylii i teraz kupuje ją w krajach azjatyckich, szykując się do zmian w przepisach, czyli rozporządzenia Unii Europejskiej w sprawie wylesiania (EUDR). Co prawda EUDR ma zostać opóźnione o 12 miesięcy (jak proponuje Komisja Europejska) to firma nie zamierza czekać. W raporcie z 2023 r. Danone poinformował, że wykorzystał 262 000 ton produktów na bazie soi do karmienia swoich krów i 53 000 ton soi bezpośrednio do produkcji mleka sojowego Alpro i Silk oraz jogurtów sojowych. Firma pośrednio pozyskiwała soję z Brazylii wyłącznie na paszę dla zwierząt i poddała ją przeglądowi. „Nie pozyskujemy już soi z Brazylii. Mamy naprawdę bardzo kompletne śledzenie, więc upewniamy się, że po naszej stronie znajdują się tylko zrównoważone składniki” — powiedział Jurgen Esser, dodając, że firma „absolutnie” importuje teraz soję z Azji. Nie podał dalszych szczegółów na temat tego, kiedy konkretnie firma dokonała zmiany i z których krajów Azji obecnie kupuje. Soja jest wykorzystywana w około 5% paszy dla krów mlecznych Danone, ponieważ jej krowy są karmione głównie trawą lub zbożem, podała firma w swoim raporcie z 2023 r.
- W 2019 r. Nestle, konkurent Danone, przestał kupować brazylijską soję od giganta surowcowego Cargill. Konkurencyjny Unilever, który wykorzystuje olej sojowy w swoich przyprawach Hellmann’s i produktach Knorr, nadal pozyskuje soję z Brazylii i twierdzi, że jego dostawca, CJ Selecta, przestrzega rygorystycznych wymogów zerowego wylesiania.
- Brazylia jest światowym liderem w niszczeniu lasów deszczowych, nawet po objęciu urzędu przez prezydenta Luiza Inacio Lulę da Silvę w 2023 r., a wskaźniki wylesiania w części dżungli amazońskiej w tym kraju spadły o ponad połowę. Około 10% globalnych emisji pochodzi z wylesiania. Branże i rządy stwierdziły, że nowe przepisy UE zakłócą łańcuchy dostaw, wykluczą biednych, drobnych rolników z rynku UE i podniosą koszty podstawowych artykułów spożywczych, ponieważ wielu rolników i dostawców nie było gotowych się dostosować.
Energia elektryczna
- Amerykańskie przedsiębiorstwa użyteczności publicznej opierały się na paliwach kopalnych, aby wytworzyć średnio 62,4% całkowitej produkcji energii elektrycznej w ciągu ostatnich czterech miesięcy, zgodnie z danymi z think tanku energetycznego Ember. Ten udział paliw kopalnych przekracza 60,5% w tym samym okresie w Chinach, największym na świecie producencie energii i trucicielu. Wysokie uzależnienie USA od paliw kopalnych miało miejsce latem, gdy krajowe zapotrzebowanie na energię jest najwyższe ze względu na stosowanie klimatyzatorów, podczas gdy stosunkowo niższe uzależnienie Chin od paliw kopalnych miało miejsce podczas przedłużającego się spowolnienia gospodarczego. Niemniej jednak większe uzależnienie USA od paliw kopalnych podkreśla, jak dużo bardziej agresywne Chiny były w zwiększaniu produkcji czystej energii, co sprawiło, że Chiny są bliżej osiągnięcia szczytu wykorzystania paliw kopalnych do produkcji energii niż Stany Zjednoczone. Bez szybkich cięć w wytwarzaniu energii ze źródeł kopalnych lub szybkich wzrostów produkcji czystej energii, Stany Zjednoczone ryzykują pozostaniem w tyle za innymi dużymi gospodarkami w wysiłkach na rzecz dekarbonizacji sektora energetycznego i utratą wiarygodności jako lidera w walce o klimat.
Ropa naftowa
- Goldman Sachs pozostawił swoje prognozy cen ropy bez zmian na poziomie od 70 do 85 dolarów za baryłkę dla Brent w 2025 r., spodziewając się, że wpływ jakiegokolwiek chińskiego bodźca będzie skromny w porównaniu do większych czynników napędzających, takich jak podaż ropy na Bliskim Wschodzie. Bank of America prognozuje, że ropa Brent będzie średnio 75 dolarów za baryłkę w 2025 r. bez żadnego cofnięcia cięć produkcji OPEC+ w przyszłym roku.
- Włoska grupa energetyczna Eni zwiększy swój program skupu akcji o 25% do 2 miliardów euro. To pokłosie osiągnięcia skorygowanego zysku netto w Q3 2024 na poziomie 1,27 mld euro (-30,2% r/r), przebijając 1,08 mld euro szacowane przez analityków. Kontrolowana przez państwo grupa wskazała w lipcu, że może zwiększyć program w wysokości 1,6 miliarda euro do 2,1 miliarda, jeśli sytuacja makroekonomiczna się poprawi. Pomimo niższych oczekiwań dotyczących cen ropy, Eni powiedziała, że zwiększy nagrody dla inwestorów, ponieważ postęp w realizacji planu sprzedaży i kontroli kosztów pomaga jej utrzymać zadłużenie pod kontrolą. Analitycy ostrzegają, że spadek cen ropy po ponad dwóch latach wysokich zysków może zmusić duże firmy energetyczne do zaciągania pożyczek w celu utrzymania wypłat dla akcjonariuszy lub zmusić je do ograniczenia skupu akcji. Eni ogłosiło w czwartek, że amerykański fundusz kupi 25% udziałów w swojej firmie biopaliwowej Enilive za 2,9 mld euro, kontynuując wysiłki na rzecz wydzielenia firm wzrostowych w celu sfinansowania transformacji energetycznej. Analitycy Citi stwierdzili, że najlepszy wynik w trzecim kwartale był spowodowany głównie pozytywnymi wynikami handlu gazem, lepszą wydajnością w działalności downstream grupy i niższym podatkiem upstream. Ponieważ Eni spodziewa się, że cena ropy Brent spadnie w tym roku do średnio 83 USD za baryłkę, w dół z poprzedniego szacunku 86 USD, firma obniżyła swoje całoroczne prognozy dotyczące podstawowych przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej i zysku operacyjnego.
- Liczba odwiertów naftowych w USA w ciągu tygodnia zmieniła się o -2 do poziomu 480 aktywnych punktów.
Gaz ziemny
- Rosyjski Novatek zamknął działalność komercyjną pierwszego i jedynego czynnego pociągu swojego projektu Arctic LNG 2 11 października i nie planuje wznowienia go zimą. Projekt Arctic LNG 2, w 60% należący do rosyjskiego Novatek miał stać się jedną z największych rosyjskich fabryk LNG z docelową produkcją 19,8 mln ton metrycznych rocznie, ale jego perspektywy zostały przyćmione przez zachodnie sankcje z powodu konfliktu Rosji z Ukrainą i ma problemy ze sprzedażą gazu transportowanego drogą morską. Według danych Kplera zakład załadował osiem ładunków LNG między 1 sierpnia a 7 października, ale nie znalazł nabywców. „Zamknięcie zakładu jest ostatecznie odzwierciedleniem braku zainteresowania ze strony nabywców i braku statków klasy lodowej Arc7 potrzebnych do podnoszenia LNG w miesiącach zimowych. Stany Zjednoczone odniosły sukces w swoich wysiłkach, aby na razie zakończyć projekt. Kpler Insight spodziewa się, że zakład pozostanie zamknięty co najmniej do przyszłego lata, kiedy to Novatek prawdopodobnie ponownie oceni zainteresowanie potencjalnych nabywców” — powiedziała Laura Page, menedżer ds. gazu i wglądu w LNG w Kpler. Cztery tankowce załadowane LNG pozostają na wodzie: Pioneer o pojemności 138 000 metrów sześciennych, Asya Energy (137 200 metrów sześciennych) i Nova Energy (150 000 metrów sześciennych) znajdują się w Azji Północno-Wschodniej, podczas gdy Everest Energy (138 028 metrów sześciennych) zbliża się do Murmańska. Tankowce stanowią 40% tzw. „ciemnej floty” 10 rosyjskich statków transportujących LNG zidentyfikowanych przez Kplera i objętych sankcjami Zachodu. Novatek stwierdził, że medialne oskarżenia, jakoby firma była zaangażowana w tworzenie i zarządzanie „flotą cienia” dla projektu Arctic LNG 2, były nieprawdziwe. Pozostałe ładunki zostały wtłoczone do pływających jednostek magazynowych (FSU) Saam i Koryak w Murmańsku i na Kamczatce.
- Meteorolodzy w USA prognozowali, że pogoda w dolnych 48 stanach pozostanie cieplejsza niż zwykle co najmniej do 9 listopada, co wpłynie na ilość gazu w magazynach.
- Zapasy gazu Unii Europejskiej na dzień 25 października 2024 wynoszą 95,6% (+0,5 pp t/t) w magazynach podziemnych oraz 57,2% (+1,2 pp t/t) w terminalach LNG. Polska ma zapasy gazu na poziomie 97,5% (-0,1 pp t/t), a w terminalach importowych 55,5% (+13,6 pp t/t).
- Ceny spotowe gazu ziemnego w Azji w ubiegłym tygodniu na grudniowe dostawy są wyceniane na $13,80/mmBtu (+2,22% t/t). „Ceny utrzymują się na stabilnym poziomie, a rynek nadal utrzymuje równowagę na wysokich poziomach pośród trwającego popytu i napięć geopolitycznych” — powiedział Alex Froley, starszy analityk LNG w firmie zajmującej się analizą danych ICIS.
- Prognozowany popyt wraz z eksportem gazu ziemnego w USA w tym tygodniu to 99,2 mld stóp sześciennych dziennie (bcfd) czyli +3,98% t/t. W przyszłym tygodniu zapotrzebowanie na gaz ma wynieść 102,4 bcfd.
- Październikowa podaż gazu ziemnego w USA (z wyłączeniem Alaski) wynosi 101,5 mld stóp sześciennych dziennie (-0,29% m/m).
- Październikowy przepływ gazu ziemnego do terminali eksportowych LNG z USA wynosi średnio 13,0 bcfd (+2,36% m/m). Rekordowe przepływy to 14,7 bcfd w grudniu 2023.
- Liczba amerykańskich odwiertów gazowych w ciągu tygodnia zmieniła się o +2 do poziomu 101 aktywnych punktów.
- Amerykańskie zapasy gazu ziemnego w tygodniu do 18 października wzrosły o +80 mld stóp sześciennych (bcf) do 3,785 bilionów stóp sześciennych (tcf). Prognozowano wzrost o +66 bcf. Zapasy gazu w USA są obecnie o +5% powyżej 5-letniej średniej oraz +3% r/r. Średnia 5-letnia poziomu zapasów gazu w USA na dzień 31 października to 3,712 tcf.
Złoto
- FedWatch Tool (CME) na dzień 28 października 2024 dla listopadowego posiedzenia FOMC:
- Tygodniowe zmiany zapasów metali szlachetnych w magazynach giełd CME (NYMEX & COMEX) i szanghajskiej (ShFE):
Platyna i Pallad
- USA poprosiły sojuszników G7 o rozważenie dodatkowych sposobów ograniczenia dochodów Rosji z sektora metali poprzez zbadanie ograniczeń dotyczących palladu i tytanu.
Miedź
- „Apetyt na ryzyko jest niski, a pozycje są utrzymywane stosunkowo małe, ponieważ wybory w USA są zbyt blisko, aby je ogłosić, a wpływ może mieć wynik binarny” — powiedział Hansen, dodając, że zwycięstwo Donalda Trumpa może przynieść Chinom zagrożenie nowych taryf celnych.
- Szybkość, z jaką Anglo American zmienia się w górnika skoncentrowanego na miedzi, może decydować o jego ostatecznym losie — przetrwaniu jako niezależnego operatora lub wchłonięciu przez większego rywala, takiego jak BHP Group, który na początku tego roku nie kupił grupy. Inwestorzy posiadający udziały w obu spółkach powiedzieli agencji Reuters, że chociaż spodziewają się, że prezes BHP Mike Henry wznowi starania o notowaną na giełdzie w Londynie spółkę górniczą, czas i nawet uzasadnienie takiego podejścia mogą zależeć od tego, czy Anglo będzie w stanie wyjść poza zasięg rywali dysponujących gotówką. Prezes Anglo Duncan Wanblad spieszy się ze sprzedażą kopalni węgla koksowego w Australii i aktywów niklu w Brazylii, jednocześnie wydzielając kopalnie platyny w Republice Południowej Afryki. Firma rozważa również, czy sprzedać, czy też oddzielnie notować swoją jednostkę diamentów De Beers. Światowej klasy aktywa miedziowe Anglo w Ameryce Łacińskiej są nagrodą dla rywali, którzy chcą zwiększyć ekspozycję na miedź. BHP może musieć poczekać, aż Anglo wydzieli swój biznes platynowy do połowy 2025 roku, aby transakcja była mniej skomplikowana, powiedzieli analitycy UBS Group. „Spodziewamy się, że Anglo dokona ponownej wyceny, gdy grupa się uprości. Jeśli nie, widzimy potencjał do kolejnego podejścia do przejęcia” — powiedział UBS. Christiaan Bothma, analityk inwestycyjny w zarządzającym funduszami Sanlam Private Wealth z siedzibą w Johannesburgu, który ma udziały w obu firmach, powiedział Reutersowi, że „miałoby sens”, aby BHP poczekało, aż Anglo przeprowadzi dla nich rozdzielenie aktywów. Dodał jednak: „Kontrargumentem do tego byłoby to, że jeśli będą czekać (zbyt) długo, premia za wycenę Anglo może być zbyt wysoka lub ceny rudy żelaza (głównej waluty BHP) zbyt niskie”.
- Anglo American poinformowało, że wydobycie miedzi w spółce spadło o 13% w trzecim kwartale, chociaż firma nadal jest na dobrej drodze, aby spełnić tegoroczne prognozy wydobycia wynoszące od 730 000 do 790 000 ton.
Pozostałe metale przemysłowe
- Popyt na stal w Chinach, największym na świecie producencie i konsumencie, prawdopodobnie nieznacznie spadnie w 2025 r. Widoczne zużycie stali w Chinach w pierwszych trzech kwartałach 2024 r. spadło do 688 mln ton (-6,2% r/r). W tym roku zużycie prawdopodobnie wyniesie poniżej 900 milionów ton i utrzyma się na poziomie około 800 milionów ton do 2035 r., poinformowało Chińskie Stowarzyszenie Żelaza i Stali (CISA). Produkcja stali surowej w Chinach w pierwszych trzech kwartałach spadła do 768,48 mln ton (-3,6% r/r). CISA prognozuje, że całkowita produkcja w tym roku prawdopodobnie utrzyma się powyżej 1 mld ton.
- Największy na świecie górnik rudy żelaza Rio Tinto poinformował, że podpisał Memorandum of Understanding (MOU) z chińską firmą Nanjing Iron and Steel Co w sprawie technologii dekarbonizacji w produkcji żelaza. Zespoły techniczne obu firm będą ściśle współpracować nad badaniem peletyzacji przy użyciu drobnych frakcji Pilbara i zastosowaniem biomasy. Flagowy produkt Rio, mieszane drobne frakcje Pilbara, jest zazwyczaj używany do produkcji spiekanej rudy, używanej w wielkich piecach do produkcji gorącego metalu. A peletyzacja zwykle wymaga wyższej jakości rudy żelaza, co pomaga w redukcji emisji dwutlenku węgla w całym łańcuchu wartości stali. Rio Tinto podpisało w zeszłym roku MoU z China Baowu, największym producentem stali na świecie pod względem wolumenu, w celu opracowania projektów mających na celu umożliwienie wykorzystania rudy niższej jakości w produkcji stali niskowęglowej.
Stany magazynowe metali przemysłowych
- Tygodniowe zmiany zapasów kluczowych metali przemysłowych w magazynach giełd CME (NYMEX & COMEX), szanghajskiej (ShFE) i londyńskiej (LME) giełdy:
- Brak danych z Szanghaju w okresie 21 – 25 października.
- Zapasy metali przemysłowych w magazynach Londyńskiej Giełdy Metali (LME):
Omówienie aktualności
Program Surowcowe info od lipca 2020 roku pojawia się na moim osobistym kanale YouTube w poniedziałki i czwartki:
Statystyki
Od niedzieli do czwartku około 19:30 na moich social mediach (Facebook oraz Twitter) są publikowane statystyki intraday’owe dotyczące kierunku ceny na następny dzień. Z surowców wśród statystyk jest złoto, gaz ziemny, ropa Brent oraz ropa WTI. Wyjaśnienie potencjału tych danych znajdziecie w tym artykule.